Nabycie majątkowych praw autorskich do projektu

Z naszego doświadczenia wynika, że ok. 80% umów zawieranych przez architektów-freelancerów nie zawiera jakichkolwiek postanowień dotyczących praw autorskich do realizowanych przez nich projektów. W umowach zawieranych przez biura projektowe lub duże spółki sytuacja jest znacznie lepsza, aczkolwiek nie idealna – w praktyce spotkaliśmy się z bardzo dużymi umowami na prace projektowe, na podstawie których np. inwestor nie nabywał skutecznie praw autorskich, mimo że był to jeden z jego podstawowych celów biznesowych.

Dlaczego nabycie praw autorskich jest takie ważne? Czym w ogóle różni się nabycie majątkowych praw autorskich do projektu od jego licencji? Czy dla pracowni projektowej uregulowanie praw autorskich w umowie jest istotne?

W naszej praktyce kancelaryjnej bardzo często obsługujemy spółki „kupujące” projekty. Są to projekty wszelkiego rodzaju, w tym projekty koncepcyjne, projekty budowlane lub projekty instalacji. Obsługujemy również pracownie projektowe lub architektów „sprzedających” te projekty. Niemniej jednak regularnie obserwujemy, że w zakresie praw autorskich umowy nie oddają intencji stron – często potoczna „sprzedaż” projektu to jedynie licencja – co ma ogromne znaczenie praktyczne.

Żeby „sprzedaż” projektu była faktyczną sprzedażą, musi mieć charakter definitywny. Czyli musi prowadzić do bezwarunkowego nabycia majątkowych praw autorskich do danego projektu. Mówiąc o sprzedaży lub kupnie projektu wraz z prawami autorskimi mówimy o przeniesieniu tych praw na nabywcę (oczywiście w zakresie autorskich praw majątkowych – autorskie prawa osobiste to całkowicie oddzielny temat).

Jeśli natomiast chcemy „wynająć” dany projekt, nawet na zasadzie wyłączności, mówimy o licencji. Licencja ma charakter nie-definitywny, tzn. stanowi odpowiednik najmu projektu. Wskutek licencji projekt wciąż jest własnością autora, natomiast kupujący jedynie nabywa prawa do korzystania z tego projektu w określony sposób.

Różnica jest zasadnicza i należy o niej pamiętać. Przy czym oczywiście punkt widzenia zależy od punktu siedzenia. Architektowi lub projektantowi nie będzie zależeć na definitywnym przeniesieniu praw – z jego perspektywy licencja, nawet dorozumiana, jest wystarczająca. Z kolei inwestorowi często może zależeć na definitywnym nabyciu praw do projektu, a nie jedynie na licencji, zwłaszcza jeśli np. chce wykorzystywać projekt dla wielu inwestycji lub wielu realizacji.

Jest tutaj jeszcze jeden aspekt praktyczny, a mianowicie cena. W 99% przypadków definitywne przeniesienie majątkowych praw autorskich do projektu będzie znacznie droższe aniżeli licencja. Dzieje się tak dlatego, że przenosząc prawa w sposób definitywny pracownia projektowa nie może już wykorzystać danego projektu przy innych zleceniach. Konsekwencją tego jest oczywiście wzrost ceny. Dlatego też opracowując umowy o prace projektowe należy zawsze określić cel biznesowy w zakresie praw autorskich do projektu, tzn. wskazać, czy chcemy definitywnie nabyć lub sprzedać projekt, czy też czy licencja jest dla nas zadowalająca.