Moment przejścia autorskich praw majątkowych do projektu

Moment przejścia autorskich praw majątkowych do projektu architektonicznego jest kluczowym momentem w wielu inwestycjach. Od niego bowiem zależy bezpieczeństwo stron transakcji. Moment ten może być ukształtowany na kilka różnych sposobów – zawsze ma natomiast doniosłe konsekwencje praktyczne. Z naszej praktyki wynika, że w obrocie funkcjonują trzy podstawowe modele.

Pierwszym z nich jest model, w którym majątkowe prawa autorskie do projektów przechodzą na nabywców już w momencie utrwalenia projektów lub ich stworzenia, w tym np. ich zapisania w systemie komputerowym. Dotyczy to bardzo często sytuacji quasi-pracowniczych, tj. umów regulujących stosunki pomiędzy biurem architektonicznym a jego podwykonawcą/współpracownikiem. Z perspektywy biura istotne jest bowiem, żeby nabyć prawa autorskie do wszystkiego, co podwykonawca/współpracownik wykona na jego rzecz, niezależnie od tego, czy przybierze to formę finalnego projektu, czy też czegoś w rodzaju szkicu. Model ten funkcjonuje również w relacjach zewnętrznych, czysto komercyjnych – w jednej z ostatnio prowadzonych przez nas spraw zamawiający wymusił na architekcie zapis umowny, zgodnie z którym prawa autorskie do dokumentacji projektowej przechodziły „z chwilą stworzenia w ramach przedmiotu umowy”.

Zwykle w umowach projektowych nabycie praw autorskich do projektu regulowane jest w drugim modelu, tj. następuje w chwili podpisania protokołu odbioru projektu. Jest to sytuacja klasyczna – architekt wykonuje projekt, zamawiający go odbiera i podpisuje protokół odbioru, a autorskie prawa majątkowe przechodzą na zamawiającego. Model ten występuje zarówno w umowach „wewnętrznych”, tj. względem podwykonawców, jak i na poziomie „zewnętrznym”, tj. w umowach, w których architekt lub biuro projektowe sprzedają projekt klientowi komercyjnemu. Model ten jest najbardziej wyważony, tzn. mniej więcej w równym stopniu chroni interes architekta oraz klienta.

Jednak co z wynagrodzeniem za projekt? Dlaczego przejście majątkowych praw autorskich do projektu ma nastąpić bez uregulowania należności? Czy zamawiający na pewno zapłaci? Takie pytania pojawiają się zawsze ze strony naszych klientów będących wykonawcami projektów. Dlatego też w wielu umowach przejście autorskich praw majątkowych do projektów regulujemy wg trzeciego modelu, w którym przejście praw autorskich jest uzależnione od zapłaty wynagrodzenia na rzecz architekta. Innymi słowy, nabywca/zamawiający/inwestor nabywa autorskie prawa majątkowe do projektu dopiero po uregulowaniu pełnego wynagrodzenia na rzecz architekta lub projektanta. Dzięki takiej konstrukcji architekt-wykonawca ma pewność, że nie wyzbędzie się swojego najcenniejszego dobra, czyli praw autorskich do projektu, dopóki nie otrzyma umówionego wynagrodzenia.

Oczywiście w codziennych sytuacjach biznesowych powyższe modele podstawowe mają wiele swoich wariacji i są dostosowywane do bieżących potrzeb stron. Wybór konkretnego modelu zależy również od tego, kogo reprezentujemy